Ολική Αρθροπλαστική Γόνατος
Κύριες Ορθοπεδικές Επεμβάσεις Ολική Αρθροπλαστική Γόνατος
ΟΛΙΚΗ ΑΡΘΡΟΠΛΑΣΤΙΚΗ ΓΟΝΑΤΟΣ
Η ολική αρθροπλαστική του γόνατος είναι η επέμβαση αντικατάστασης της φθαρμένης άρθρωσης του γόνατος με μια τεχνητή άρθρωση που συνήθως αποτελείται από επιμέρους προθέσεις από μέταλλο (συνήθως τιτάνιο) και πλαστικό (πολυμερισμένο πολυαιθυλένιο).
Η συγκεκριμένη, πιο συχνά εφαρμοζόμενη, αρθροπλαστική επιφανείας συνιστά μία χειρουργική τεχνική που εφαρμόζεται εδώ και δεκαετίες ανά τον κόσμο, αλλά και στην Ελλάδα. Οι πρώτες γενιές αρθροπλαστικών του γόνατος εμφανίστηκαν σχεδόν σύγχρονα με αυτές του ισχίου αλλά δυστυχώς είχαν αρχικά περιορισμένη επιτυχία. Αυτό οφειλόταν κυρίως στην, πολύ πιο σύνθετη από το ισχίο, κίνηση του γόνατος. Η μίμηση των τελευταίων απαιτούσε δυσκολότερο σχεδιασμό με πολύπλοκους υπολογισμούς οι οποίοι ξεπερνούσαν τις δυνατότητες των σχεδιαστών των εμφυτευμάτων του γόνατος. Τα προβλήματα αυτών ξεπεράστηκαν στο τέλος της δεκαετίας του `70 όταν και άρχισε ο σχεδιασμός των εμφυτευμάτων με κομπιούτερ. Δυστυχώς όμως για πολύ καιρό η κακή φήμη των πρώτων αρθροπλαστικών του γόνατος διατηρήθηκε και επηρέασε αρνητικά αλλά και αδικαιολόγητα τις απόψεις για τις μοντέρνες γενιές εμφυτευμάτων, που αποδείχτηκε ότι έχουν τουλάχιστον τα ίδια ή ακόμη και καλύτερα αποτελέσματα από τις αρθροπλαστικές των ισχίων.
Σήμερα διατίθενται προς εμφύτευση 50 τουλάχιστον είδη εμφυτευμάτων γόνατος, που σχεδιάζονται και κατασκευάζονται από μεγάλες, συνήθως πολυεθνικές φαρμακευτικές εταιρίες. Περίπου 100-200 είδη από παλιές γενιές αρθροπλαστικών έχουν ήδη αποσυρθεί εξ αιτίας της ξεπερασμένης τους τεχνολογίας, αν και υπάρχουν ελάχιστες παλιές προθέσεις, περίπου 2-3, που συνεχίζουν να εμφυτεύονται από την δεκαετία του `70. Οι υπόλοιπες είναι σχεδιασμένες στην δεκαετία του `80 και από τότε συνεχίζουν να βελτιώνονται σχεδιαστικά, αλλά όχι πολύ πλέον. Αυτό οφείλεται στο ότι ο σχεδιασμός των προθέσεων με κομπιούτερ τις έκανε να μοιάζουν μεταξύ τους. Επίσης τα υλικά που χρησιμοποιούνται κατά την κατασκευή τους είναι περίπου τα ίδια. Έτσι παρά την προσπάθεια του μάρκετινγκ των κατασκευαστών προθέσεων να αποδείξουν την ανωτερότητα του προϊόντος τους, οι ποιοτικές διαφορές στα εμφυτεύματα είναι ελάχιστες. Αντίθετα αυτό που παίζει τον σημαντικότερο ρόλο στο καλό αποτέλεσμα είναι η εμπειρία του χειρουργού, που τα τοποθετεί κατά την εγχείρηση.
Σήμερα διατίθενται προς εμφύτευση 50 τουλάχιστον είδη εμφυτευμάτων γόνατος, που σχεδιάζονται και κατασκευάζονται από μεγάλες, συνήθως πολυεθνικές φαρμακευτικές εταιρίες. Περίπου 100-200 είδη από παλιές γενιές αρθροπλαστικών έχουν ήδη αποσυρθεί εξ αιτίας της ξεπερασμένης τους τεχνολογίας, αν και υπάρχουν ελάχιστες παλιές προθέσεις, περίπου 2-3, που συνεχίζουν να εμφυτεύονται από την δεκαετία του `70. Οι υπόλοιπες είναι σχεδιασμένες στην δεκαετία του `80 και από τότε συνεχίζουν να βελτιώνονται σχεδιαστικά, αλλά όχι πολύ πλέον. Αυτό οφείλεται στο ότι ο σχεδιασμός των προθέσεων με κομπιούτερ τις έκανε να μοιάζουν μεταξύ τους. Επίσης τα υλικά που χρησιμοποιούνται κατά την κατασκευή τους είναι περίπου τα ίδια. Έτσι παρά την προσπάθεια του μάρκετινγκ των κατασκευαστών προθέσεων να αποδείξουν την ανωτερότητα του προϊόντος τους, οι ποιοτικές διαφορές στα εμφυτεύματα είναι ελάχιστες. Αντίθετα αυτό που παίζει τον σημαντικότερο ρόλο στο καλό αποτέλεσμα είναι η εμπειρία του χειρουργού, που τα τοποθετεί κατά την εγχείρηση.
Οι αρθροπλαστικές του γόνατος διακρίνονται σε διάφορες κατηγορίες. Υπάρχουν προθέσεις :
• ανακατασκευής της μιας πλευράς του γόνατος (μονοδιαμερισματικές)
• των επιφανειών της κνήμης και του μηρού (διδιαμερισματικές)
• μηρού – κνήμης – επιγονατίδας (τριδιαμερισματικές).
Παράδειγμα μονοδιαμερισματικής ΔΕ και διδιαμερισματικής ΑΡ.
Επίσης διακρίνονται σε :
• επιφανειακές και
• επιφανειακές και
• προθέσεις με στηρικτικές περόνες (στυλεούς).
Τέλος ανάλογα με την εσωτερική τους σταθερότητα, σε :
• προθέσεις χωρίς σταθερότητα (unconstrained)
• προθέσεις χωρίς σταθερότητα (unconstrained)
• με μερική σταθερότητα (semi constrained) και
• σε προθέσεις τύπου μεντεσέ (fully constrained).
Η επιλογή του τύπου της πρόθεσης εξαρτάται από τον βαθμό συνδεσμικής σταθερότητας και των οστικών ελλειμμάτων του γόνατος.
Τα εμφυτεύματα κατασκευάζονται από μέταλλα (τιτάνιο, χρώμιο, κοβάλτιο, μολυβδαίνιο) και πλαστικό (πολυμερισμένο πολυαιθυλένιο). Πρόσφατα έχουν προστεθεί και στοιχεία από κεραμικό. Το δέσιμό τους στο οστούν γίνεται είτε με βιολογικό τρόπο είτε με τη χρήση ακρυλικού τσιμέντου.
Η ολική αρθροπλαστική του γόνατος χρησιμοποιείται ως θεραπεία τελικού σταδίου σε περιπτώσεις οστεοαρθροπάθειας του γόνατος. Αναφέρω μερικές περιπτώσεις πιο συνήθεις : η οστεοαρθρίτιδα, η μετατραυματική αρθρίτιδα, η ρευματοειδής, η οστεονέκρωση τελικού σταδίου. Η οστεοαρθρίτιδα εμφανίζεται συνήθως στους ανθρώπους 50 ετών και άνω και συχνά στα άτομα με ένα οικογενειακό ιστορικό αρθρίτιδας. Ο χόνδρος που καλύπτει τα οστά του γονάτου μαλακώνει και καταστρέφεται. Τα οστά τρίβονται το ένα με το άλλο , προκαλώντας πόνο και ακαμψία. Η ρευματοειδής αρθρίτιδα είναι μια ασθένεια στην οποία η αρθρική μεμβράνη παχύνεται και φλεγμαίνει, παράγοντας πάρα πολύ αρθρικό υγρό που διατείνει (φουσκώνει) την άρθρωση. Αυτή η χρόνια φλεγμονή μπορεί να βλάψει το χόνδρο και να προκαλέσει τελικά την απώλεια του, με αποτέλεσμα τον πόνο, και την ακαμψία. Η μετατραυματική αρθρίτιδα μπορεί να ακολουθήσει έναν σοβαρό τραυματισμό των γονάτων. Ένα κάταγμα στο γόνατο ή σοβαρή συνδεσμική κάκωση στο γόνατο αλλάζει την εμβιομηχανική προκαλώντας αυξημένες φορτίσεις που με τη πάροδο του χρόνου προκαλούν βλάβη στον αρθρικό χόνδρο, οδηγώντας σε πόνο και περιορισμό της λειτουργίας της άρθρωσης.
Υποψήφιοι για ολική αρθροπλαστική γόνατος είναι :
Τα εμφυτεύματα κατασκευάζονται από μέταλλα (τιτάνιο, χρώμιο, κοβάλτιο, μολυβδαίνιο) και πλαστικό (πολυμερισμένο πολυαιθυλένιο). Πρόσφατα έχουν προστεθεί και στοιχεία από κεραμικό. Το δέσιμό τους στο οστούν γίνεται είτε με βιολογικό τρόπο είτε με τη χρήση ακρυλικού τσιμέντου.
Η ολική αρθροπλαστική του γόνατος χρησιμοποιείται ως θεραπεία τελικού σταδίου σε περιπτώσεις οστεοαρθροπάθειας του γόνατος. Αναφέρω μερικές περιπτώσεις πιο συνήθεις : η οστεοαρθρίτιδα, η μετατραυματική αρθρίτιδα, η ρευματοειδής, η οστεονέκρωση τελικού σταδίου. Η οστεοαρθρίτιδα εμφανίζεται συνήθως στους ανθρώπους 50 ετών και άνω και συχνά στα άτομα με ένα οικογενειακό ιστορικό αρθρίτιδας. Ο χόνδρος που καλύπτει τα οστά του γονάτου μαλακώνει και καταστρέφεται. Τα οστά τρίβονται το ένα με το άλλο , προκαλώντας πόνο και ακαμψία. Η ρευματοειδής αρθρίτιδα είναι μια ασθένεια στην οποία η αρθρική μεμβράνη παχύνεται και φλεγμαίνει, παράγοντας πάρα πολύ αρθρικό υγρό που διατείνει (φουσκώνει) την άρθρωση. Αυτή η χρόνια φλεγμονή μπορεί να βλάψει το χόνδρο και να προκαλέσει τελικά την απώλεια του, με αποτέλεσμα τον πόνο, και την ακαμψία. Η μετατραυματική αρθρίτιδα μπορεί να ακολουθήσει έναν σοβαρό τραυματισμό των γονάτων. Ένα κάταγμα στο γόνατο ή σοβαρή συνδεσμική κάκωση στο γόνατο αλλάζει την εμβιομηχανική προκαλώντας αυξημένες φορτίσεις που με τη πάροδο του χρόνου προκαλούν βλάβη στον αρθρικό χόνδρο, οδηγώντας σε πόνο και περιορισμό της λειτουργίας της άρθρωσης.
Υποψήφιοι για ολική αρθροπλαστική γόνατος είναι :
• Οι ασθενείς με έντονο διαξιφιστικό πόνο των γονάτων που περιορίζει τις καθημερινές δραστηριότητές, συμπεριλαμβανομένου του περπατήματος, του κατεβάσματος μιας κατηφόρας, της ανόδου των σκαλοπατιών, και εγέρσεως ή καθίσματος σε καρέκλα και επηρεάζει ακόμα και τον νυκτερινό ύπνο. Το περπάτημα περιορίζεται σε μικρές αποστάσεις πριν ο πόνος αναγκάσει να σταματήσουν συνήθως λιγότερο από 500 μέτρα . Η χρήση μπαστουνιού ή περπατούρας («Π») που στην αρχή βοηθάει, αργότερα δεν είναι αποτελεσματική.
• Οι ασθενείς με επώδυνη διόγκωση, παραμόρφωση και δυσκαμψία των γονάτων που δεν βελτιώνονται με την ανάπαυση ή τα φάρμακα.
• Οι ασθενείς που δεν ρυθμίζονται με τις γνωστές θεραπείες όπως φυσικοθεραπεία, λουτροθεραπεία, παγοθεραπεία, μη στεροειδή αντιφλεγμονώδη συμπεριλαμβανομένης της ασπιρίνης και ιμπουπροφένης, κοινά παυσίπονα, ενδαρθρικές εγχύσεις υαλουρονικού, λειτουργικούς κηδεμόνες.
Οι συστάσεις για τη χειρουργική επέμβαση είναι βασισμένες στον πόνο ενός ασθενή και την επακολουθούσα ανικανότητα, όχι στην ηλικία. Οι ολικές αρθροπλαστικές γονάτων έχουν εκτελεσθεί επιτυχώς σε όλες τις ηλικίες, από το νέο έφηβο με τη νεανική αρθρίτιδα μέχρι στον ηλικιωμένο ασθενή με την εκφυλιστική αρθρίτιδα. Πάντως οι περισσότεροι ασθενείς που υποβάλλονται σε ολική αρθροπλαστική γόνατος είναι ηλικίας 60 ετών και άνω. Με άλλα λόγια, η τέλεση της ολικής αρθροπλαστικής του γόνατος είναι μια απόφαση που θα ληφθεί από τον ίδιο τον ασθενή λαμβάνοντας υπόψη την υποβάθμιση της ποιότητας ζωής του, τις ανάγκες του, την οικογένειά του, τις προσδοκίες του. Ο ορθοπαιδικός χειρουργός είναι επιφορτισμένος με την ευθύνη να αξιολογήσει το περιστατικό και να κρίνει ποιο είδος χειρουργικής τεχνικής είναι κατάλληλο να εφαρμοστεί, καθώς επίσης να εξηγήσει στον ασθενή τη σημαντικότητα της επέμβασης κατά περίπτωση και το τι πρέπει ο ασθενής να προσδοκά από το επερχόμενο χειρουργείο και το μετεγχειρητικό πρόγραμμα αποκατάστασης, δηλαδή το πόσο θα ωφεληθεί.
Η ορθοπαιδική αξιολόγηση αποτελείται από διάφορα επιμέρους στοιχεία, όπως
• Ένα ιατρικό ιστορικό, στο οποίο ο ορθοπαιδικός χειρουργός συγκεντρώνει τις πληροφορίες για τη γενική κατάσταση της υγείας του ασθενούς.
• Μια φυσική εξέταση για να αξιολογήσει την κινητικότητα των γονάτων, τη σταθερότητα, τη δύναμη, και τη γενική ευθυγράμμιση των ποδιών.
• Ακτινογραφίες για να καθορίσει την έκταση της ζημίας και της παραμόρφωσης στο γόνατο.
• Εξετάσεις αίματος (βιοχημικές, αιμορραγικές, αιματολογικές, ταυτοποίησης ομάδος για εξασφάλιση αίματος), καρδιολογικός έλεγχος, ειδικές εξετάσεις συνοδών νοσημάτων κατά περίπτωση, όπως αναφέρονται από τον ασθενή ή κατά την κρίση του ιατρού.
• Έλεγχος των φαρμάκων για πιθανή τροποποίηση ή διακοπή πριν το χειρουργείο ( αντιπηκτικά για παράδειγμα).
• Περιστασιακά μπορεί να απαιτηθούν αξονική τομογραφία, μαγνητική τομογραφία, σπινθηρογράφημα οστών κατά την κρίση του ιατρού.
Ο ορθοπαιδικός χειρουργός θα αξιολογήσει τα αποτελέσματα της κλινικής και εργαστηριακής εξέτασης και θα συζητήσει με τον ασθενή εάν η ολική αρθροπλαστική του γόνατος είναι η καλύτερη μέθοδος για να ανακουφίσει τον πόνο του ασθενούς και να βελτιώσει το επίπεδο λειτουργικότητάς του. Επίσης θα εξηγήσει τους πιθανούς κινδύνους και τις επιπλοκές της ολικής αρθροπλαστικής, συμπεριλαμβανομένων εκείνων που μπορεί να εμφανιστούν κατά τη διάρκεια της χειρουργικής επέμβασης αλλά και στη μετεγχειρητική πορεία.
Ένας σημαντικός παράγοντας στην απόφαση για να προχωρήσετε ή όχι στην επέμβαση της ολικής αρθροπλαστικής γόνατος είναι η κατανόηση τι μπορεί και δεν μπορεί να κάνει η επέμβαση. Περισσότερο από 90% των ατόμων που υποβάλλονται στην ολική αρθροπλαστική γονάτων δοκιμάζουν μια δραματική μείωση του πόνου γονάτων και μια σημαντική βελτίωση στη δυνατότητα να εκτελεσθούν οι κοινές καθημερινές δραστηριότητες της ζωής τους. Αλλά η ολική αρθροπλαστική γονάτων δεν θα σας κάνει έναν έξοχο αθλητή ή δεν θα επιτρέψει σε σας να κάνετε περισσότερα από αυτά που κάνατε προτού να αναπτύξετε την αρθρίτιδα. Πρόκειται για μια «κοσμητική» επέμβαση που σκοπό έχει να επιτρέψει στον ασθενή μία φυσιολογική καθημερινή δραστηριότητα και αναφέρω μερικά παραδείγματα : περίπατοι αναψυχής, οδήγηση, συνήθης άνοδος σκάλας, κολύμβηση, χορός, ελαφρά γυμναστική, ποδηλασία, ψώνια, οικιακή εργασία, χόμπυ.
Μετά από τη χειρουργική επέμβαση, θα ενθαρρυνθείτε να αποφύγετε μερικούς τύπους δραστηριοτήτων, για το υπόλοιπο της ζωής σας. Με κανονική χρήση και δραστηριότητα, κάθε πρόθεση ολικής αρθροπλαστικής αναπτύσσει κάποια φθορά στα επιμέρους τμήματά της και κύρια στο ένθετο πλαστικό τμήμα της. Η υπερβολική δραστηριότητα ή το βάρος μπορεί να επιταχύνει αυτήν την κανονική φθορά και να οδηγήσει σε υμενίτιδες από τα μικροσωματίδια φθοράς ή ακόμα και στη χαλάρωση της πρόθεσης και τον πόνο. Με την κατάλληλη τροποποίηση της δραστηριότητας, οι ολικές αρθροπλαστικές γονάτων μπορούν να διαρκέσουν για πολλά έτη. Μεγάλη σημασία έχει και η εξασφάλιση βοήθειας στο σπίτι καθώς ο ασθενής θα έχει αρχικά μειωμένη ικανότητα αυτοεξυπηρέτησης και η προμήθεια κατάλληλων βοηθημάτων που θα καθιστούν την αρχική μετακίνηση και διαβίωση πιο ασφαλή. Ενδεικτικά ορισμένα μέτρα είναι ο καθορισμός αρχικού ζωτικού χώρου σε ένα επίπεδο καθώς αρχικά η άνοδος και η κάθοδος κλίμακας/σκάλας θα είναι δυσχερής, ανυψωτικό τουαλέτας, αφαίρεση όλων των χαλαρών ταπήτων, μικροεπίπλων και γενικά αντικειμένων-παγίδων που εμποδίζουν, ανύψωση του κρεβατιού ύπνου με τάκους αν η περίπτωση το απαιτεί, εξασφάλιση ενός ευρύχωρου, ψηλού καθίσματος για την καθημερινή χρήση και ενός υποποδίου για περιοδική ανύψωση του σκέλους.
Μετά την ολοκλήρωση του προεγχειρητικού ελέγχου και της εισαγωγής σας στο νοσοκομείο θα οδηγηθείτε στο χειρουργείο όπου ο αναισθησιολόγος μετά από μια σύντομη συζήτηση του ιστορικού σας θα σας χορηγήσει αναισθησία. Οι πιο κοινοί τύποι αναισθησίας είναι η γενική αναισθησία, στην οποία είστε κοιμισμένοι σε όλη τη διαδικασία, η νωτιαία αναισθησία στην οποία δεν κοιμάστε αλλά τα πόδια σας αναισθητοποιούνται και η συνδυασμένη επισκληρίδιος κατά την οποία μετά την αναισθησία παραμένει στο σημείο εισόδου στη μέση σας ένα εύκαμπτο σωληνάκι για μετεγχειρητική αναλγησία συνήθως για το πρώτο 48ωρο. Η ομάδα αναισθησίας θα καθορίσει ποιος τύπος αναισθησίας θα είναι καλύτερος για σας.
Η ίδια η διαδικασία διαρκεί περίπου 2 ώρες. Ο ορθοπαιδικός χειρουργός σας θα αφαιρέσει το χαλασμένο χόνδρο και οστό και θα τοποθετήσει έπειτα τις επιμέρους προθέσεις για να αποκαταστήσει την ευθυγράμμιση και τη λειτουργία του γονάτου σας. Πολλοί διαφορετικοί τύποι σχεδίων και υλικών χρησιμοποιούνται αυτήν την περίοδο στη συνολική χειρουργική επέμβαση αντικατάστασης γονάτων, που σχεδόν όλοι αποτελούνται από τρία μέρη: το μηριαίο (φτιαγμένο συνήθως από μέταλλο), το κνημιαίο (φτιαγμένο από ανθεκτικό πλαστικό που κρατιέται συνήθως πάνω σε έναν μεταλλικό δίσκο), και το επιγονατιδικό (επίσης πλαστικό). Πολλοί χειρουργοί επιλέγουν να αφαιρέσουν το κατεστραμμένο χόνδρο της επιγονατίδας χωρίς τοποθέτηση προσθετικού μέρους. Μετά από τη χειρουργική επέμβαση, θα μεταφερθείτε προς το δωμάτιο ανάνηψης, όπου θα παραμείνετε για 1 έως 2 ώρες ενώ η αποκατάστασή σας από την αναισθησία ελέγχεται. Αμέσως μετά, με την άδεια εξόδου από τον αναισθησιολόγο, θα μεταφερθείτε στο δωμάτιό σας στην κλινική.
Η παραμονή στην κλινική υπολογίζεται συνήθως στις επτά με δέκα ημέρες. Μετά από τη χειρουργική επέμβαση, θα αισθανθείτε κάποιο πόνο, αλλά φάρμακα θα σας δοθούν για να καταστήσουν την αποκατάσταση σας όσο το δυνατόν πιο άνετη. Επειδή η διαχείριση πόνου είναι ένα σημαντικό μέρος της αποκατάστασής σας, συζητήστε με το χειρουργό σας εάν ο μετεγχειρητικός πόνος είναι σημαντικός. Κινήσεις στο χειρουργημένο σκέλος αρχίζουν αμέσως μετά το χειρουργείο και τα πρώτα βήματα συνήθως την πρώτη μέρα μετά το χειρουργείο με τη βοήθεια φυσιοθεραπευτή και πάντα υπό την επίβλεψη του θεράποντος ορθοπαιδικού χειρουργού σας. Για να αποφύγετε τη συμφόρηση πνευμόνων και πιθανές ατελεκτασίες μετά από τη χειρουργική επέμβαση, πρέπει να αναπνέετε βαθειά και να βήχετε συχνά για να καθαρίσετε τους πνεύμονές σας.(αναπνευστικές ασκήσεις). Ο ορθοπεδικός χειρουργός σας μπορεί να ορίσει ένα ή περισσότερα μέτρα για να αποτρέψει τους θρόμβους αίματος και να μειώσει το οίδημα, όπως η ελαστική περίδεση, οι αντιθρομβωτικές κάλτσες και η χορήγηση αντιθρομβωτικών φαρμάκων. Ανάλογα πάντα με το περιστατικό, για την αποκατάσταση της κίνησης στο γόνατο μπορεί να χρησιμοποιηθεί μια συσκευή αποκαλούμενη Continuous Passive Motion (CPM), η οποία ελεγμένα εκτελεί συνεχή παθητική γυμναστική.
Το ποσοστό επιπλοκών μετά από την ολική αρθροπλαστική γονάτων είναι χαμηλό και η πρόσφατη βιβλιογραφία αποκαλύπτει ότι η επιτυχία της ολικής αρθροπλαστικής του γόνατος πλησιάζει το 90-95% στα 10 πρώτα χρόνια. Σαν κριτήριο επιτυχίας αναφέρεται η επιβίωση της αρθροπλαστικής, δηλαδή η μη αντικατάστασή της ή έστω η απουσία ένδειξης για αντικατάστασή της. Μια στις δέκα περίπου αρθροπλαστικές θα αποτύχει πριν συμπληρωθούν 10 χρόνια και 5 στις 20 μετά από 15 χρόνια. Για τις υπόλοιπες ο χρόνος επιβίωσης δεν είναι δυνατόν να προσδιοριστεί με τα υπάρχοντα στατιστικά δεδομένα. Κύριοι μηχανισμοί αποτυχίας είναι η χαλάρωση (ξεκόλλημα) των εμφυτευμάτων, η φθορά από την τριβή και σε μικρότερο βαθμό η μετεγχειρητική αστάθεια και η φλεγμονή. Η τελευταία εμφανίζεται πρώιμα ή και όψιμα στα 0,5-2% των ασθενών. Παρά το γεγονός ότι η επέμβαση σας γίνεται σε άσηπτες συνθήκες και καλύπτεστε περιεγχειρητικά με χορήγηση αντιβιοτικών εντούτοις ένα μικρό ποσοστό ασθενών παθαίνει μικροβιακή λοίμωξη. Αυτή είναι μια επιπλοκή που μπορεί να οδηγήσει σε μια δύο ή και περισσότερες επεμβάσεις για την καταπολέμηση της λοίμωξης και το τελικό αποτέλεσμα μπορεί να μην είναι τόσο καλό. Μια άλλη δυνητικά σοβαρή επιπλοκή είναι η θρόμβωση. Παρά τη γρήγορη κινητοποίηση, τη χρήση ελαστικών καλτσών και τη χορήγηση αντιθρομβωτικής αγωγής, θρόμβοι δημιουργούνται αρκετά συχνά αλλά στη μεγάλη πλειοψηφία τους αποκαθίστανται από τον οργανισμό χωρίς να δημιουργούν σημαντικά προβλήματα, εντούτοις σε 1-2% οι θρομβώσεις μπορεί να είναι σοβαρές με επέκταση και πιθανή αποκόλληση θρόμβων που μετακινούνται στους πνεύμονες ή και κεντρικότερα δημιουργώντας δυνητικά πολύ σοβαρές επιπλοκές όπως η πνευμονική εμβολή. Ακόμα υπάρχει στρες του οργανισμού από την επέμβαση που μπορεί να φέρει στο προσκήνιο υπάρχοντα προβλήματα που δεν εκδηλώνονταν σε κατάσταση χαμηλής λειτουργικότητας που τυπικά περιγράφει τους ασθενείς στη προεγχειρητική περίοδο. Στα παραπάνω πρέπει να προστεθούν οι κίνδυνοι της αναισθησίας καθώς και ένα 4% περίπου που ενώ η εγχείρηση τελειώνει ικανοποιητικά και ο ασθενής ακολουθεί πιστά το επίπονο πρόγραμμα ασκήσεων τελικά καταλήγει με ένα επώδυνο και δύσκαμπτο γόνατο. Λιγότερο συχνές αιτίες αποτυχίας είναι τα κατάγματα γύρω από τα εμφυτεύματα, η θραύση των τελευταίων, και διάφορα προβλήματα λειτουργίας της επιγονατίδας.
Η ένδειξη για αλλαγή (αναθεώρηση) της αρθροπλαστικής τίθεται με βάσει κλινικά συμπτώματα και ακτινολογικά κριτήρια. Εναλλακτικές λύσεις όπως η αρθρόδεση του γόνατος αποτελούν λύσεις ανάγκης και χαρακτηρίζονται από φτωχό λειτουργικό αποτέλεσμα (κατάργηση της κίνησης του γόνατος – βράχυνση του σκέλους). Η δευτερογενής εγχείρηση αρθροπλαστικής παρουσιάζει συνήθως αυξημένη τεχνική δυσκολία και απαιτεί μεγαλύτερη εμπειρία από το χειρουργό. Κατά την αφαίρεση των παλιών εμφυτευμάτων παρατηρούνται εκτεταμένες οστικές βλάβες και καταστροφή του συνδεσμικού δυναμικού της άρθρωσης. Η επιτυχία της εγχείρησης αυτής ανέρχεται στο 70-80% στην πρώτη μετεγχειρητική δεκαετία. Υπό προϋπόθεσης, είναι δυνατή και δεύτερη ή ακόμη και τρίτη αλλαγή των εμφυτευμάτων. Οι εγχειρήσεις αυτές είναι προφανώς ακόμη πιο δύσκολες, απαιτούν ειδικές τεχνικές και παρουσιάζουν ακόμη χαμηλότερη επιτυχία.
Παρά τα όσα δυσάρεστα που όφειλα να αναφέρω παραπάνω, η ολική αρθροπλαστική γόνατος έχει σταθερά πάνω από 90% και κάποιες φορές πάνω από 95% ευχαριστημένους ασθενείς αποτελώντας μια από τις πιο πετυχημένες επεμβάσεις της σύγχρονής ορθοπαιδικής, προσφέροντας ανακούφιση και λειτουργικότητα στα χρόνια προβλήματα που προκαλεί η καταστροφή της άρθρωσης του γόνατος. Επιπλέον, με την εξέλιξη της χειρουργικής τεχνικής προσπέλασης της άρθρωσης και εδώ να αναφέρω την τεχνική MIS midvastus approach την οποία και εκτελώ, το μετεγχειρητικό αποτέλεσμα έχει βελτιστοποιηθεί. Η αρθροπλαστική του γόνατος προσφέρει ριζική βελτίωση στην ποιότητα ζωής των ασθενών με αρθρίτιδα του γόνατος, που βασανίζονται από πόνο, δυσκαμψία και χωλότητα. Η μέθοδος αυτή οφείλει την επιτυχία της αφενός στην βελτίωση της τεχνολογίας και του σχεδιασμού των εμφυτευμάτων με κομπιούτερ , αφ’ ετέρου στην συνεχή αυξανόμενη εμπειρία των χειρουργών που την εφαρμόζουν, Οι ασθενείς που έχουν ως προσδόκιμο επιβίωσης πέραν των 10-15 χρόνων πρέπει να ενημερώνονται τόσο για την πιθανότητα ανάγκης δεύτερης εγχείρησης όσο και για δυνατότητα να επιτύχουν το ίδιο σχεδόν καλό αποτέλεσμα με την πρώτη.
• Έλεγχος των φαρμάκων για πιθανή τροποποίηση ή διακοπή πριν το χειρουργείο ( αντιπηκτικά για παράδειγμα).
• Περιστασιακά μπορεί να απαιτηθούν αξονική τομογραφία, μαγνητική τομογραφία, σπινθηρογράφημα οστών κατά την κρίση του ιατρού.
Ο ορθοπαιδικός χειρουργός θα αξιολογήσει τα αποτελέσματα της κλινικής και εργαστηριακής εξέτασης και θα συζητήσει με τον ασθενή εάν η ολική αρθροπλαστική του γόνατος είναι η καλύτερη μέθοδος για να ανακουφίσει τον πόνο του ασθενούς και να βελτιώσει το επίπεδο λειτουργικότητάς του. Επίσης θα εξηγήσει τους πιθανούς κινδύνους και τις επιπλοκές της ολικής αρθροπλαστικής, συμπεριλαμβανομένων εκείνων που μπορεί να εμφανιστούν κατά τη διάρκεια της χειρουργικής επέμβασης αλλά και στη μετεγχειρητική πορεία.
Ένας σημαντικός παράγοντας στην απόφαση για να προχωρήσετε ή όχι στην επέμβαση της ολικής αρθροπλαστικής γόνατος είναι η κατανόηση τι μπορεί και δεν μπορεί να κάνει η επέμβαση. Περισσότερο από 90% των ατόμων που υποβάλλονται στην ολική αρθροπλαστική γονάτων δοκιμάζουν μια δραματική μείωση του πόνου γονάτων και μια σημαντική βελτίωση στη δυνατότητα να εκτελεσθούν οι κοινές καθημερινές δραστηριότητες της ζωής τους. Αλλά η ολική αρθροπλαστική γονάτων δεν θα σας κάνει έναν έξοχο αθλητή ή δεν θα επιτρέψει σε σας να κάνετε περισσότερα από αυτά που κάνατε προτού να αναπτύξετε την αρθρίτιδα. Πρόκειται για μια «κοσμητική» επέμβαση που σκοπό έχει να επιτρέψει στον ασθενή μία φυσιολογική καθημερινή δραστηριότητα και αναφέρω μερικά παραδείγματα : περίπατοι αναψυχής, οδήγηση, συνήθης άνοδος σκάλας, κολύμβηση, χορός, ελαφρά γυμναστική, ποδηλασία, ψώνια, οικιακή εργασία, χόμπυ.
Μετά από τη χειρουργική επέμβαση, θα ενθαρρυνθείτε να αποφύγετε μερικούς τύπους δραστηριοτήτων, για το υπόλοιπο της ζωής σας. Με κανονική χρήση και δραστηριότητα, κάθε πρόθεση ολικής αρθροπλαστικής αναπτύσσει κάποια φθορά στα επιμέρους τμήματά της και κύρια στο ένθετο πλαστικό τμήμα της. Η υπερβολική δραστηριότητα ή το βάρος μπορεί να επιταχύνει αυτήν την κανονική φθορά και να οδηγήσει σε υμενίτιδες από τα μικροσωματίδια φθοράς ή ακόμα και στη χαλάρωση της πρόθεσης και τον πόνο. Με την κατάλληλη τροποποίηση της δραστηριότητας, οι ολικές αρθροπλαστικές γονάτων μπορούν να διαρκέσουν για πολλά έτη. Μεγάλη σημασία έχει και η εξασφάλιση βοήθειας στο σπίτι καθώς ο ασθενής θα έχει αρχικά μειωμένη ικανότητα αυτοεξυπηρέτησης και η προμήθεια κατάλληλων βοηθημάτων που θα καθιστούν την αρχική μετακίνηση και διαβίωση πιο ασφαλή. Ενδεικτικά ορισμένα μέτρα είναι ο καθορισμός αρχικού ζωτικού χώρου σε ένα επίπεδο καθώς αρχικά η άνοδος και η κάθοδος κλίμακας/σκάλας θα είναι δυσχερής, ανυψωτικό τουαλέτας, αφαίρεση όλων των χαλαρών ταπήτων, μικροεπίπλων και γενικά αντικειμένων-παγίδων που εμποδίζουν, ανύψωση του κρεβατιού ύπνου με τάκους αν η περίπτωση το απαιτεί, εξασφάλιση ενός ευρύχωρου, ψηλού καθίσματος για την καθημερινή χρήση και ενός υποποδίου για περιοδική ανύψωση του σκέλους.
Λίγα λόγια για την επέμβαση
Μετά την ολοκλήρωση του προεγχειρητικού ελέγχου και της εισαγωγής σας στο νοσοκομείο θα οδηγηθείτε στο χειρουργείο όπου ο αναισθησιολόγος μετά από μια σύντομη συζήτηση του ιστορικού σας θα σας χορηγήσει αναισθησία. Οι πιο κοινοί τύποι αναισθησίας είναι η γενική αναισθησία, στην οποία είστε κοιμισμένοι σε όλη τη διαδικασία, η νωτιαία αναισθησία στην οποία δεν κοιμάστε αλλά τα πόδια σας αναισθητοποιούνται και η συνδυασμένη επισκληρίδιος κατά την οποία μετά την αναισθησία παραμένει στο σημείο εισόδου στη μέση σας ένα εύκαμπτο σωληνάκι για μετεγχειρητική αναλγησία συνήθως για το πρώτο 48ωρο. Η ομάδα αναισθησίας θα καθορίσει ποιος τύπος αναισθησίας θα είναι καλύτερος για σας.
Η ίδια η διαδικασία διαρκεί περίπου 2 ώρες. Ο ορθοπαιδικός χειρουργός σας θα αφαιρέσει το χαλασμένο χόνδρο και οστό και θα τοποθετήσει έπειτα τις επιμέρους προθέσεις για να αποκαταστήσει την ευθυγράμμιση και τη λειτουργία του γονάτου σας. Πολλοί διαφορετικοί τύποι σχεδίων και υλικών χρησιμοποιούνται αυτήν την περίοδο στη συνολική χειρουργική επέμβαση αντικατάστασης γονάτων, που σχεδόν όλοι αποτελούνται από τρία μέρη: το μηριαίο (φτιαγμένο συνήθως από μέταλλο), το κνημιαίο (φτιαγμένο από ανθεκτικό πλαστικό που κρατιέται συνήθως πάνω σε έναν μεταλλικό δίσκο), και το επιγονατιδικό (επίσης πλαστικό). Πολλοί χειρουργοί επιλέγουν να αφαιρέσουν το κατεστραμμένο χόνδρο της επιγονατίδας χωρίς τοποθέτηση προσθετικού μέρους. Μετά από τη χειρουργική επέμβαση, θα μεταφερθείτε προς το δωμάτιο ανάνηψης, όπου θα παραμείνετε για 1 έως 2 ώρες ενώ η αποκατάστασή σας από την αναισθησία ελέγχεται. Αμέσως μετά, με την άδεια εξόδου από τον αναισθησιολόγο, θα μεταφερθείτε στο δωμάτιό σας στην κλινική.
Η παραμονή στην κλινική υπολογίζεται συνήθως στις επτά με δέκα ημέρες. Μετά από τη χειρουργική επέμβαση, θα αισθανθείτε κάποιο πόνο, αλλά φάρμακα θα σας δοθούν για να καταστήσουν την αποκατάσταση σας όσο το δυνατόν πιο άνετη. Επειδή η διαχείριση πόνου είναι ένα σημαντικό μέρος της αποκατάστασής σας, συζητήστε με το χειρουργό σας εάν ο μετεγχειρητικός πόνος είναι σημαντικός. Κινήσεις στο χειρουργημένο σκέλος αρχίζουν αμέσως μετά το χειρουργείο και τα πρώτα βήματα συνήθως την πρώτη μέρα μετά το χειρουργείο με τη βοήθεια φυσιοθεραπευτή και πάντα υπό την επίβλεψη του θεράποντος ορθοπαιδικού χειρουργού σας. Για να αποφύγετε τη συμφόρηση πνευμόνων και πιθανές ατελεκτασίες μετά από τη χειρουργική επέμβαση, πρέπει να αναπνέετε βαθειά και να βήχετε συχνά για να καθαρίσετε τους πνεύμονές σας.(αναπνευστικές ασκήσεις). Ο ορθοπεδικός χειρουργός σας μπορεί να ορίσει ένα ή περισσότερα μέτρα για να αποτρέψει τους θρόμβους αίματος και να μειώσει το οίδημα, όπως η ελαστική περίδεση, οι αντιθρομβωτικές κάλτσες και η χορήγηση αντιθρομβωτικών φαρμάκων. Ανάλογα πάντα με το περιστατικό, για την αποκατάσταση της κίνησης στο γόνατο μπορεί να χρησιμοποιηθεί μια συσκευή αποκαλούμενη Continuous Passive Motion (CPM), η οποία ελεγμένα εκτελεί συνεχή παθητική γυμναστική.
Το ποσοστό επιπλοκών μετά από την ολική αρθροπλαστική γονάτων είναι χαμηλό και η πρόσφατη βιβλιογραφία αποκαλύπτει ότι η επιτυχία της ολικής αρθροπλαστικής του γόνατος πλησιάζει το 90-95% στα 10 πρώτα χρόνια. Σαν κριτήριο επιτυχίας αναφέρεται η επιβίωση της αρθροπλαστικής, δηλαδή η μη αντικατάστασή της ή έστω η απουσία ένδειξης για αντικατάστασή της. Μια στις δέκα περίπου αρθροπλαστικές θα αποτύχει πριν συμπληρωθούν 10 χρόνια και 5 στις 20 μετά από 15 χρόνια. Για τις υπόλοιπες ο χρόνος επιβίωσης δεν είναι δυνατόν να προσδιοριστεί με τα υπάρχοντα στατιστικά δεδομένα. Κύριοι μηχανισμοί αποτυχίας είναι η χαλάρωση (ξεκόλλημα) των εμφυτευμάτων, η φθορά από την τριβή και σε μικρότερο βαθμό η μετεγχειρητική αστάθεια και η φλεγμονή. Η τελευταία εμφανίζεται πρώιμα ή και όψιμα στα 0,5-2% των ασθενών. Παρά το γεγονός ότι η επέμβαση σας γίνεται σε άσηπτες συνθήκες και καλύπτεστε περιεγχειρητικά με χορήγηση αντιβιοτικών εντούτοις ένα μικρό ποσοστό ασθενών παθαίνει μικροβιακή λοίμωξη. Αυτή είναι μια επιπλοκή που μπορεί να οδηγήσει σε μια δύο ή και περισσότερες επεμβάσεις για την καταπολέμηση της λοίμωξης και το τελικό αποτέλεσμα μπορεί να μην είναι τόσο καλό. Μια άλλη δυνητικά σοβαρή επιπλοκή είναι η θρόμβωση. Παρά τη γρήγορη κινητοποίηση, τη χρήση ελαστικών καλτσών και τη χορήγηση αντιθρομβωτικής αγωγής, θρόμβοι δημιουργούνται αρκετά συχνά αλλά στη μεγάλη πλειοψηφία τους αποκαθίστανται από τον οργανισμό χωρίς να δημιουργούν σημαντικά προβλήματα, εντούτοις σε 1-2% οι θρομβώσεις μπορεί να είναι σοβαρές με επέκταση και πιθανή αποκόλληση θρόμβων που μετακινούνται στους πνεύμονες ή και κεντρικότερα δημιουργώντας δυνητικά πολύ σοβαρές επιπλοκές όπως η πνευμονική εμβολή. Ακόμα υπάρχει στρες του οργανισμού από την επέμβαση που μπορεί να φέρει στο προσκήνιο υπάρχοντα προβλήματα που δεν εκδηλώνονταν σε κατάσταση χαμηλής λειτουργικότητας που τυπικά περιγράφει τους ασθενείς στη προεγχειρητική περίοδο. Στα παραπάνω πρέπει να προστεθούν οι κίνδυνοι της αναισθησίας καθώς και ένα 4% περίπου που ενώ η εγχείρηση τελειώνει ικανοποιητικά και ο ασθενής ακολουθεί πιστά το επίπονο πρόγραμμα ασκήσεων τελικά καταλήγει με ένα επώδυνο και δύσκαμπτο γόνατο. Λιγότερο συχνές αιτίες αποτυχίας είναι τα κατάγματα γύρω από τα εμφυτεύματα, η θραύση των τελευταίων, και διάφορα προβλήματα λειτουργίας της επιγονατίδας.
Η ένδειξη για αλλαγή (αναθεώρηση) της αρθροπλαστικής τίθεται με βάσει κλινικά συμπτώματα και ακτινολογικά κριτήρια. Εναλλακτικές λύσεις όπως η αρθρόδεση του γόνατος αποτελούν λύσεις ανάγκης και χαρακτηρίζονται από φτωχό λειτουργικό αποτέλεσμα (κατάργηση της κίνησης του γόνατος – βράχυνση του σκέλους). Η δευτερογενής εγχείρηση αρθροπλαστικής παρουσιάζει συνήθως αυξημένη τεχνική δυσκολία και απαιτεί μεγαλύτερη εμπειρία από το χειρουργό. Κατά την αφαίρεση των παλιών εμφυτευμάτων παρατηρούνται εκτεταμένες οστικές βλάβες και καταστροφή του συνδεσμικού δυναμικού της άρθρωσης. Η επιτυχία της εγχείρησης αυτής ανέρχεται στο 70-80% στην πρώτη μετεγχειρητική δεκαετία. Υπό προϋπόθεσης, είναι δυνατή και δεύτερη ή ακόμη και τρίτη αλλαγή των εμφυτευμάτων. Οι εγχειρήσεις αυτές είναι προφανώς ακόμη πιο δύσκολες, απαιτούν ειδικές τεχνικές και παρουσιάζουν ακόμη χαμηλότερη επιτυχία.
Συμπεράσματα
Παρά τα όσα δυσάρεστα που όφειλα να αναφέρω παραπάνω, η ολική αρθροπλαστική γόνατος έχει σταθερά πάνω από 90% και κάποιες φορές πάνω από 95% ευχαριστημένους ασθενείς αποτελώντας μια από τις πιο πετυχημένες επεμβάσεις της σύγχρονής ορθοπαιδικής, προσφέροντας ανακούφιση και λειτουργικότητα στα χρόνια προβλήματα που προκαλεί η καταστροφή της άρθρωσης του γόνατος. Επιπλέον, με την εξέλιξη της χειρουργικής τεχνικής προσπέλασης της άρθρωσης και εδώ να αναφέρω την τεχνική MIS midvastus approach την οποία και εκτελώ, το μετεγχειρητικό αποτέλεσμα έχει βελτιστοποιηθεί. Η αρθροπλαστική του γόνατος προσφέρει ριζική βελτίωση στην ποιότητα ζωής των ασθενών με αρθρίτιδα του γόνατος, που βασανίζονται από πόνο, δυσκαμψία και χωλότητα. Η μέθοδος αυτή οφείλει την επιτυχία της αφενός στην βελτίωση της τεχνολογίας και του σχεδιασμού των εμφυτευμάτων με κομπιούτερ , αφ’ ετέρου στην συνεχή αυξανόμενη εμπειρία των χειρουργών που την εφαρμόζουν, Οι ασθενείς που έχουν ως προσδόκιμο επιβίωσης πέραν των 10-15 χρόνων πρέπει να ενημερώνονται τόσο για την πιθανότητα ανάγκης δεύτερης εγχείρησης όσο και για δυνατότητα να επιτύχουν το ίδιο σχεδόν καλό αποτέλεσμα με την πρώτη.
Επικοινωνήστε
Σκαγιάς Κωνσταντίνος, Χειρουργός Ορθοπεδικός-Τραυματιολόγος
Διδάκτωρ Πανεπιστημίου Αθηνών
Τ. Επικ. Επιμελητής Κλινικής
Αθλητικών Κακώσεων Νοσοκομείου ΚΑΤ
Κρέοντος 138, Αθήνα - Σεπόλια, 10443, ΑΤΤΙΚΗ
Ιατρείο: 211 700 1020
κιν. 6945 465 468
Email: doctor@orthoskag.gr